კონფერენციები

აკადემიური წერის სწავლების გამოწვევები,პრობლემების გადაჭრის გზებიქართული ენის სწავლებისას , საშუალო საფეხურზე

მოსწავლეთა  მოტივაცია სწავლა-სწავლების  პროცესის გაუმჯობესების ერთ-ერთი მთავარი ბერკეტია. ამიტომ დიდი მნიშვნელობა ენიჭება სკოლაში მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლებისათვის ისეთი უნარების ჩამოყალიბებასა  და სასწავლო  გარემოს შექმნას, რომლებიც  შემდგომ გააუმჯობესებს მოსწავლეთა  მიღწევებს. აკადემიურიწერატრანსფერულიუნარია, რომელიცგანათლებისყველასაფეხურზემნიშვნელოვანიააკადემიურიმიღწევებისუზრუნველსაყოფად, ხოლოშემდგომში _ პროფესიულიდაკარიერულიგანვითარებისთვის. მის საჭიროებასყოველდღიურცხოვრებაშიცვხვდებით:ბანკებთან, სადაზღვევოდა ტურისტულკომპანიებთანთუსასტუმროებთანურთიერთობისას,სკოლებსათუუნივერსიტეტებში.აკადემიურიწერისმეშვეობითცოდნისდემონსტრირება, დამოუკიდებელიაზროვნების, ანალიზის, კვლევისადასწავლისუნარებისგანვითარებახდება.

სწავლების  პრაქტიკაზე დაკვირვებამ გვიჩვენა, რომ დიდი განსხვავებაა მოსწავლეების წერითი დავალების  შეფასებასა და ზეპირი გამოკითხვის შეფასებას შორის, შეიმჩნევა ნიშნების ვარდნა.  ამ პრობლემის გამომწვემი ერთ-ერთი მიზეზი შესაძლოაშესწავლილ საკითხთასიღრმისეულიცოდნისარქონა იყოს, რაცგამოწვეულიასწავლისნიშანზეორიენტირებულობით. მეორე ვარაუდი, რომელიცშესაძლოაგახდესპრობლემისმოგვარებისგზაწერის,კერძოდ, აკადემიური წერის, სტრატეგიების მრავალფეროვნება, მათისწორადმართვადაპრაქტიკულაქტივობებშიხშირიგამოყენებაა, აკადემიურიუნარებისსხვადასხვაგზითგანვითარებისპროცესშიმოსწავლეთაჩართვა ,უნარებისეტაპობრივიგანვითარებადამათიდაინტერესება. მოსწავლეების  ტექსტის გააზრებულ სწავლებასთან ერთად,წერითი(აკადემიური წერის)უნარების განვითარებაა

საკუთარინააზრევისჩამოყალიბება,თანმიმდევრულიგადმოცემადაარგუმენტირებულიმსჯელობისუნარისგანვითარებამნიშვნელოვანროლსასრულებსამმიმართულებით (ეროვნულსასწავლოგეგმაშიარისასეთითავი –პრიორიტეტული გამჭოლი კომპეტენციები.

ამონაწერიეროვნულისასწავლოგეგმიდან:

თავი VIII. პრიორიტეტული გამჭოლი კომპეტენციები.

მუხლი 48. ეროვნული სასწავლო გეგმის პრიორიტეტული გამჭოლი კომპეტენციები:

3. ა)წიგნიერება. ტრადიციული გაგებით, სიტყვა "წიგნიერება" გულისხმობს კითხვის, წერის, მოსმენისა და ლაპარაკის მიზნით ენის გამოყენების უნარს. დღეს ამ ცნების შინაარსი გაცილებით მეტს მოიცავს; თანამედროვე გაგებით, წიგნიერება არის ცვალებად კონტექსტში კითხვის, წერის, ინფორმაციის დამუშავების, იდეებისა და მოსაზრებების გამოთქმის, გადაწყვეტილების მიღებისა და პრობლემების მოგვარების უნარი იმ ცოდნის საფუძველზე, რომელსაც ადამიანი მთელი ცხოვრების განმავლობაში იძენს.

სასწავლოპროცესიუნდაშეესაბამებოდესეროვნულსასწავლოგეგმას. ამავედროსუნდაიყოსსაინტერესო, სახალისო, აქტიურიდამრავალფეროვანი. მასწავლებელსსჭირდებაისეთირესურსები და აქტივობები, რომლებიც მოსწავლეებსმისცემსმასალაშიჩაღრმავებისსაშუალებას.საგანმანათლებლორესურსიშეიძლებაიყოსყველაფერი, რაცმასწავლებელსეფექტიანიგაკვეთილისჩატარებასა და მიზნის მიღწევაშიდაეხმარება. მასწავლებელმაუნდაიხელმძღვანელოსარსებულისაგნობრივისტანდარტით, პროგრამისშინაარსითდამასზედაყრდნობითთავადუნდამოიძიოსდამოამზადოსისინი.

სწავლების ნებისმიერ ასპექტშიინფორმაციის მოძიებადღესდიდსირთულესაღარწარმოადგენს, რადგანსაინფორმაციოტექნოლოგიებისსაშუალებითშეიძლებამოვიძიოთისდამატებითიინფორმაციადამასალები, ელექტრონულისახელმძღვანელოები ,რომლებიცშეიძლებაგამოვიყენოთ ესგ-თი გათვალის-წინებული მიზნის მიღწევაშსი, ჩვენსშემთხვევაშიესშეიძლებაიყოსსახელმძღვანელოებიწერისსტრატეგიებისშესასწავლად, დაკვირვებამსგავსისახისტექსტებზე, აუდიოდავიდეოჩანაწერებისმოსმენადასხვათაშეხედულებებისკრიტიკულიგანხილვა.ინტერნეტიდღესუკვეხელმისაწვდომიაყველასათვისდამოსწავლეებსაცშეუძლიათმოიძიონმრავალფეროვანიმასალაამათუიმსაკითხზე. ამდროსსწავლაცუფროსახალისოხდება, რაცთავისმხრივ, ხელსუწყობსმოსწავლეებისაკადემიურიმიღწევებისგაუმჯობესებას. ისტ-ისგამოყენებაგანსაკუთრებითეფექტური გახდადღეს, როცა აკადემიური წერის მოთხოვნებიდან გამომდინარე , მას აქვს გარკვეული ჩარჩო:სიტყვათა ლიმიტი,აბზაცსა და სტრიქონთა შორის დაცილების მოთხოვნა და მრავალი სხვა.ბუნებრივია ამას სასკოლო პერიოდში, განსაკუთრებით საშუალო საფეხურზე  უნდა მიექცეს დიდი ყურადღება, რათა გამოუმუშავდეს მოსწავლეს ზემოთ აღნიშნული უნარები, .მით უმეტეს, როცა ნახსენები  აქტივობა უმარტივებს მოსწავლეს სწავლის პროცესს და საინტერესოს და სახალისოს ხდის მას.სასწავლო პროცესში დიდიმნიშვნელობააქვსდამხმარემასალას, რათა მოსწავლემთვალნათლივდაინახოსდაგანსაზღვროსპრობლემა, პრობლემისარსებობისმიზეზები, განიხილოსმოსალოდნელიშედეგები, დააკავშიროსრეალობასთან,დასახოსპრობლემისთავიდანაცილებისანგადაჭრისგზები.რის შემდეგაც მოსწავლე შეძლებს დაწეროს თხზულება სხვადასხვა აუდიტორიისათვის  ,დაწეროს სასწავლო რეფერატი ერთი ან რამდენიმე წყაროზე დაყრდნობით.

ქართ. X. 11. მოსწავლეს შეუძლია დაწეროს თხზულება სხვადასხვა მიზნით და სხვადასხვა აუდიტორიისათვის.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

·         წერის დაწყებამდე აზუსტებს მიზანს და აუდიტორიას (რისთვის წერს -თვითგამოხატვის, მკითხველის ინფორმირების, დარწმუნების თუ მხატვრული ნაწარმოების შექმნის მიზნით; ვინ არის მისი ნაწერის პოტენციური მკითხველი: მასწავლებელი, სხვა უფროსები, თანატოლები თუ მასზე უმცროსები);

·         ირჩევს მიზნისა და აუდიტორიის შესაფერის სტილს (მაგ., თუ ნაწერი მისი თანატოლების ან მასზე უმცროსებისთვისაა განკუთვნილი, ირჩევს სასაუბრო ტონს და მის შესატყვის ლექსიკას; საკონფერენციო თემისათვის - აკადემიურ სტილს და სხვ.);

·         შეარჩევს და იყენებს წყაროებს მიზნისა და აუდიტორიის გათვალისწინებით;

·         შავად შესრულების შემდეგ გადაამუშავებს ნაწერს (გადახედავს კრიტიკული თვალით; ამოიღებს, ჩაამატებს, გადააადგილებს მონაკვეთებს იმის მიხედვით, არის თუ არა სათქმელი ლოგიკურად დალაგებული, გასაგებია თუ არა აუდიტორიისათვის, არის თუ არა შესავალი და დასკვნა ეფექტური; არის თუ არა კავშირი წინადადებებსა და აბზაცებს, ტექსტის ცალკეულ ნაწილებს შორის; მიესადაგება თუ არა ტექსტი მიზანსა და სათაურს).

ქართ. X. 13. მოსწავლესშეუძლიასასწავლორეფერატისდაწერაერთიანრამდენიმეწყაროსმიხედვით.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

·         ირჩევს თემას;

·         მოიძიებს და დაამუშავებს წყაროებს;

·         ადგენს რეფერატის გეგმას;

·         წერს რეფერატს შესაბამისი სტანდარტის დაცვით (ზუსტად პასუხობს თემას, მიზნობრივად იყენებს წყაროებს, აფორმებს შესაბამისად);

·         თუ რეფერატი ერთი სტატიის მიხედვით იწერება, იცავს შესაბამის სქემას: შესავალი (სტატიის დასახელება, სად და როდის გამოქვეყნდა; ცნობები ავტორის შესახებ; სტატიის თემა; ავტორის მიერ არჩეული კვლევის, არგუმენტაციის მეთოდი); სტატიაში გაშუქებული ძირითადი საკითხების, პრობლემების, დებულებების ჩამონათვალი; ამათგან ყველაზე მნიშვნელოვანთა ანალიზი; შეფასება.

ქართ. XI. 10. მოსწავლესშეუძლიასხვადასხვასახისესეისდაწერა.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

·         წერს ესეს, რომელშიც პირად ან ლიტერატურულ გამოცდილებაზე დაყრდნობით მსჯელობს მოცემული თემის, პრობლემების შესახებ (ამტკიცებს / უარყოფს, გამოთქვამს ვარაუდს, ადარებს, ავლებს პარალელებს);

·         წერისას იყენებს მხატვრულ-გამომსახველობით ხერხებს, რომელთა საშუალებითაც უკეთ წარმოაჩენს თავის შემოქმედებით, ესთეტიკურ დამოკიდებულებას ტექსტისადმი;

·         მოცემული თემის შესახებ მოიძიებს, აფასებს და შეარჩევს შესაბამის წყაროებს, ლიტერატურულ პარალელებს, იხსენებს ცხოვრებისეულ ფაქტებს და სხვ.;

·         განიხილავს პერსონაჟის ხასიათს, ქცევის მოტივს, ღირებულებებსა და ფასეულობებს (ფსიქოლოგიური პორტრეტი);

·         წერს ლიტერატურულ ესეის, რომელშიც ახასიათებს პერსონაჟს ან განიხილავს ნაწარმოებში ასახულ პრობლემას;

·         განიხილავს ნაწარმოებში ასახულ პრობლემას, რისთვისაც იყენებს ლიტერატურულ ან ცხოვრებისეულ პარალელებს;

·         წერს ესეის შემოქმედებითი თვითგამოხატვისთვის, განწყობილებების, შთაბეჭდილებების, ემოციების და ა. შ. გადმოსაცემად.

ქართ. XI. 13. მოსწავლესშეუძლიაადეკვატურადგამოიყენოსსათანადოენობრივ-გრამატიკულისაშუალებებისხვადასხვასახისტექსტებისშესაქმნელად.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

·         ადეკვატურად იყენებს თხრობითი, მსჯელობითი და აღწერითი ხასიათის ტექსტისთვის დამახასიათებელ ზმნა-შემასმენლის ფორმებს, ავტორისეული პოზიციის გამომხატველ დამხმარე ზმნებს, გაიაზრებს და აგებს თხრობითი (აღწერითი, მსჯელობითი) ხასიათის ტექსტისთვის დამახასიათებელ სინტაქსურ კონსტრუქციებს და ამ კონსტრუქციების კავშირებს, ზმნა-შემასმენლის დრო-კილოთა ფორმებს, ჩართულ სიტყვებსა და გამონათქვამებს, ანაფორულ ნაცვალსახელებსა და ზმნიზედებს, სიტყვის ლექსიკურ და სემანტიკურ განმეორებებს, სინონიმურ და ანტონიმურ ჩანაცვლებებს;

·         სათანადოდ იყენებს ფუნქციურ სტილთა შესაძლომონაცვლეობას კონტამინაციური ტექსტის ფარგლებში, როცა ერთმანეთს ენაცვლება თხრობა, მსჯელობა, აღწერა;

·         ენობრივი და სტილური საშუალებების გათვალისწინებით, განსხვავებული ფორმით გადმოსცემს მთავარ სათქმელს (მაგ. როლური ტექსტის სახით ჩაწერს თხრობით ტექსტს ან პირიქით, როლურ ტექსტს გადააკეთებს თხრობით ტექსტად);

·         განარჩევს და შესაბამისი ენობრივ-გრამატიკული საშუალებების გამოყენებით წერილობით ტექსტში წარმოადგენს ინფორმაციას, კომენტარს, პროგნოზს, ვარაუდს, ეჭვს და ა.შ.

სტანდარტის აღნიშნული ნაწილები,ინდიკატორებით ერთმანეთზეა აგებული წერის სტრატეგიების შესწავლისას,ამიტომ ჩემი მიზანი იყო  დამედგინა კვლევის დროს თუ  როგორ მიიღწევა აკადემიური წერის უნარების ჩამოყალიბება და რა პრობლემა იჩენს თავს ამ პროცესში.და ბოლოს პრაქტიკისკვლევის მიზანიარამარტოწერის ახალ-ახალიუნარების ჩამოყალიბება და ცოდნისშექმნაა, არამედშედეგებისგაუმჯობესებაცაა.

2.საკითხთანდაკავშირებულიარსებულიკვლევებისადალიტერატურის  მიმოხილვადაანალიზი;

1. არაერთი კვლევა ჩატარებულა და ლიტერატურა შექმნილა იმის შესახებ, თუ როგორ , რომელი წესების დაცვით შეიძლება განუვითარდეს მოსწავლეს აკადემიური წერის უნარები,გამომდინარე იქიდან , რომ აკადემიური წერის სტილი დიფერენცირდება,შექმნილია თითოეული სტილის ,,ჩარჩო“ , რომელსაც უნდა იცნობდეს მისი მომხმარებელი. რა სარგებლობასთან და / სირთულეებთან არის ამ უნარის განვითარება და შესასწავლი აქტივობების  დაგეგმვა დაკავშირებული სკოლაში და ზოგადად. საშუალო სკოლაში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება გაკვეთილზე,კონკრეტული  აქტივობებისდაგეგმვას, რომ მისი თითოეული კომპონენტი შეესაბამებოდესმოსწავლეთაშესაძლებლობებს,ითვალისწინებდეს მათ ინტერესებს და ხელს უწყობდეს შინაგან მოტივაციას. ინტერესისაღძვრასა და შინაგანი მოტივაციის შექმნაში დიდი როლი ენიჭება წერის,კონკრეტულად აკადემიური წერის უნარს. რეალურად ბევრი სახელმძღვანელოა შექმნილი აკადემიური წერის სწავლისა და სწავლებისათვის,თუმცა,მხოლოდ სახელმძღვანელოს წაკითხვა ,სასკოლო ასაკში საკმარისი არ არის,საჭიროა რეგულარული პრაქტიკული მუშაობა,დისკუსია,აზრთა გაცვლა-გამოცვლა, გარკვეული სახის დამატებითი მასალა, რომელიც შესაძლოა დასჭირდეს მასწავლებელს სწავლების ამა თუ იმ ეტაპზე. სახელმძღვანელოების, აკადემიური წერისა და მისი წესების შესახებ, საგაკვეთილო პროცესში გამოსაყენებლად მოოთხოვს მოდიფიცირებას, რომლის დროსაც მასწავლებელს შეუძლია მასალის სხვადასხვა კონკრეტულ ჯგუფსა და დავალების კონკრეტულ მიზანზე მორგება,რაც გაუადვილებს მოსწავლეს სამუშაო პროცესს და მოტივაციასთან ერთად აუმაღლებს თვითსეფასების უნარს. მასწავლებელმა საწიროა შეიმუშაოს სქემა,რომელშიც უნდა განისაზღვროს

1. პრინციპები, რომლებიცნებისმიერტექსტზემუშაობისასგამოდგება:

·         განსაზღვრეთ მიზანი;

·         იყავით კონკრეტულნი;

·         წერეთ მკითხველისთვის;

·         ძირითადიაზრიდასაწყისშივეწარმოადგინეთ;

·         გამოიყენეთდოკუმენტისშედგენისსტანდარტულიმეთოდი „განსაზღვრეთ-დაალაგეთ-დააჯგუფეთ-დაახარისხეთ-გადახედეთ;

მიზნის მისაღწევად, ამა თუ იმ სასწავლო მასალის ასათვისებლად მასწავლებლის მიერშექმნილისქემა  დაეხმარება მოსწავლეებს წერის დროს,სქემა მიიღებს ინსტრუქციის სახეს.

იმისთვის, რომ აღნიშნული სქემა წერის სტრატეგიებით იყოს ეფექტური და ამ შრომისთვის დახარჯულმა დრომ ნაყოფი გამოიღოს,აუცილებელია  შემდეგი მიდგომების გათვალისწინება:

2.სქემა  უნდა იყოს კონკრეტული ;

3.მითითება არ უნდა აღიქმებოდეს  იძულებად.

მოსწავლემ  უნდა შეიმეცნოს მითითებების მიხედვით , რომ არ არსებობს წერის  ერთადერთი გზა,სხვადასხვა ადამიანი ერთი და იმავე სახელწოდების ნაშრომის შექმნისას ვერ მოახერხებს იდენტური რეკომენდაციების  გაზიარებას,რადგან  თითოეული მათგანი საკუთარი შეხედულებებისა და გემოვნების მიხედვით წარმართავს წერის პროცესს

4 .  აკადემიური  წერის სტრატეგიების სწავლებითა და მათი თანმიმდევრული და სისტემატური გამოყენებით მოსწავლე წერისგამოცდილებასთანერთადთანდა-თანობითგამოიმუშავებს  ნაშრომისაგებისმისეულ სტილს.

5. აკადემიური წერის  სტრატეგიების  დაუფლების შემდეგ,  ცხადია, მოსწავლის წერილობითი ნაშრომი უფრომისაღებია , თუ ის გრამატიკულადაც  და სტილისტურადაც  გამართული იქნება, თუმცა  კარგი ნაწერის ღირსება მხოლოდ ეს არ არის. წერისას მოსწავლე  ჯერ კარგად უნდა დარწმუნდეს, რომ სათქმელი ზუსტად და მკაფიოდ ჩამოაყალიბა  და მხოლოდ  ამის შემდეგ შეიძლება გრამატიკასა და სტილზე ფიქრი (Fowler H.R; Aaron J. E. & Anderson D., 2000).

   ამრიგად,მასწავლებელმა ისე უნდა დაგეგმოს სასწავლო პროცესში ზემოთხსენებული აქტივობები, რომ, ერთი მხრივ,   იხელმძღვანელოსეროვნულისასწავლოგეგმითდა, მეორემხრივ , სასწავლო პროცესიიყოს საინტერესო , პროდუქტიული, აქტიური და მრავალფეროვანი . მასწავლებელს სჭირდება უამრავი რესურსი, სქემემა,რათა მასალა ამომწურავად მიაწოდოს მოსწავლეებს.რატომ არის სასწავლო პროცესში აკადემიური წერის უნარების განვითარება მნიშვნელოვანი  და რატომ  გააჩნია    მისი გამოყენებით გაკვეთილის ჩატარებას   შემდეგი უპირატესობები ?

პიროვნებისსაერთოკულტურა, საკომუნიკაციოდაპროფესიულიუნარ-ჩვევებისწორედენისსაფუძველზეყალიბდება. ისქმნისიმძირითადბაზისს, რომელსაცეფუძნებაადამიანისთავისუფალიგანვითარებისმთელიშემდგომიპროცესი. სწორედამისგათვალისწინებითგანისაზღვრებაქართულიენისა და ლიტერატურის სწავლებისძირითადიმიზნები ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებში  ,   ყურადრებას შევაჩერებ რამდენიმე მათგანზე,რომლებიც ქართული  ენის სწავლებას ეხება:

• განუვითაროსმოსწავლესძირითადისამეტყველოუნარები (წერა,,საუბარი);

• გამოუმუშაოს  წერის კულტურა;
• განუვითაროს სხვადასხვა დანიშნულების წერილობითი ტექსტის შექმნის უნარი;
• ჩამოუყალიბოს დამოუკიდებელი, შემოქმედებითი და რეფლექსური აზროვნების უნარი;
• გააცნობიერებინოსეროვნულიდაზოგადსაკაცობრიოკულტურა, როგორცცვლილებისადაგანვითარებისმუდმივმოქმედიპროცესი.“(ესგ,  ,,ქართული ენის და ლიტერატურის სტანდარტი“-2011-2016სასწ.წწ)ბ

    4,საგანმანათლებლომიზნებიდანგამომდინარე, ქართულიენის  სწავლების პრიორიტეტული ღირებულებები მაღალ სააზროვნო  უნარებს უკავშირდება.ანალიზის, კვლევისა და ტრანსფერის უნარი,ის უნარებია, რომლებიც განათლებისყველასაფეხურზემნიშვნელოვანიააკადემიური
მიღწევებისუზრუნველსაყოფად, ხოლოშემდგომში _ პროფესიულიდაკარიერულიგანვითარებისთვის.აკადემიურიწერისსაჭიროებასყოველდღიურცხოვრებაშიცვხვდებით,სკოლაშიის ითვალისწინებსკონკრეტულიამოცანებისგადაჭრას.

ამგვარამოცანებსწარმოადგენსინფორმაციისადასაკუთარიაზრისწერილობითიგადმოცემა.წერისკულტურისჩამოყალიბებაპიროვნებისინტელექტუალურიშესაძლებლობებისრეალიზაციისაუცილებელიპირობაა. მოსწავლემუნდაშეძლოსინდივიდუალურიშემოქმედებითიუნარისგამოვლენადაგანვითარება, აზრებისადადამოკიდებულებებისგამოხატვისენობრივ-სტილისტურისაშუალებებისდაუფლება, მიზნისშესაბამისისტრატეგიებისგამოყენება (წინასწარიგეგმისშედგენა, საკვანძოსიტყვებისშერჩევა, „შავი“ ხელნაწერისგასწორება-რედაქტირებადაა.შ.). მოსწავლე უნდადაეუფლოსაზრისწერილობითჩამოყალიბებისუნარ-ჩვევებს, აგრეთვემკაფიოხელწერას, მართლწერისადაპუნქტუაციისსავალდებულონორმებს(ესგ,  ,,ქართული ენის და ლიტერატურის სტანდარტი“-2011-2016სასწ.წწ)